کشف تاریخی در واکسیناسیون: شواهدی از ایمن‌سازی خوراکی در قرن ١٦ میلادی توسط بهاءالدوله رازی، پزشک برجسته ایرانی

به گزارش سینا رسانه دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده طب ایرانی، نخستین گزارش تاریخی واکسیناسیون خوراکی آبله توسط بهاء الدوله رازی، پزشک برجسته ایرانی در قرن شانزدهم، توسط پژوهشگران گروه تاریخ پزشکی دانشکده طب ایرانی با همکاری پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشگاه سلیمان دمیرل ترکیه؛ در قالب مقاله ای در مجله معتبر Vaccine منتشر شد. این پژوهش ارزشمند نشان می‌دهد که پزشک بزرگ ایرانی، بهاءالدوله رازی، در کتاب «خلاصةالتجارب»، روشی علمی برای واکسیناسیون خوراکی به کار برده است؛ روشی که حداقل سه قرن پیش از کشف واکسن آبله توسط ادوارد جنر مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

در این مقاله، با بررسی دقیق متون تاریخی و اسناد قدیمی، دستاوردی برجسته از اندیشه‌های عمیق در پرتو دانش و تجربیات دیرینه‌ی پزشکی ارائه شده است؛ دستاوردی که نه تنها نشان از هوشمندی و نوآوری پیشینیان ایرانی دارد، بلکه افق‌های تازه‌ای در درک تاریخچه واکسیناسیون و پیشگیری از بیماری‌های واگیردار گشوده است.

مجله  Vaccine، که از نشریات برجسته و معتبر بین‌المللی در حوزه واکسیناسیون به شمار می‌آید، در پایگاه‌های ایندکسینگ معتبری چون PubMed ،Scopus و Web of Science درج شده و با داشتن ضریب تأثیر بالا (IF=5.5)، نشان از اعتبار علمی و سطح بالای پژوهش‌های منتشر شده در آن، از جمله این مقاله دارد.

این یافته ارزشمند، علاوه بر تبیین نوآوری‌های پزشکی در دوره صفویه، سرشار از مفاهیم و ارزش‌های ادبی و تاریخی است که نشان می‌دهد تاریخ پزشکی ایران چقدر غنی و پربار بوده است. در واقع، شکوه و عظمت اندیشه‌های قدیمی این سرزمین، گواه بر میراث علمی والای ایران است؛ میراثی که امروزه نیازمند حمایت و تقویت مسئولین حوزه تحقیقات علوم پزشکی است تا بتوانند در پرورش و توسعه این گنجینه‌های تاریخی، گام‌های بلند و مؤثری بردارند.

نویسندگان مسئول مقاله دکتر آرمان زرگران و دکتر محمد صدر، و نویسنده اول مقاله سمانه عربیان، دانشجوی دکتری تخصصی تاریخ پزشکی و همکاران دکتر محمد حسین آیتی و دکتر فوآت اینچه هستند که چشم‌اندازی جامع از ابتکارات واکسیناسیون در دوران قدیم ارائه داده‌اند. انتشار این پژوهش، گواهی است بر اهمیت بین‌المللی و اعتبار علمی دستاوردهایی که می‌تواند نقطه عطفی در فهم و تجلیل از تاریخ پزشکی و اندیشه‌های ارزشمند این مرز و بوم باشد.